Бұл құқық ажырамас және абсолюттік сипатқа ие. Ол «Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында» және Қазақстан қосылған бірқатар халықаралық құжаттарда, соның ішінде «Азаптауларға қарсы конвенцияда», «Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіде» және «Азаптауларға қарсы конвенцияның Факультативтік хаттамасында» бекітілген, деп хабарлайды Social Media.
1998 жылы БҰҰ-ның Азаптауларға қарсы конвенциясын ратификациялау арқылы Қазақстан қандай жағдай болмасын адамгершілікке жатпайтын жаза түрлерін қолдануға толық тыйым салуды қамтамасыз ету жөнінде міндеттеме алды.
Соңғы жылдары Қазақстан азаптауды жою және адам құқықтарын қорғаудың тиімді жүйесін құру жөнінде елеулі қадамдар жасады. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша басталған ауқымды реформалардың арқасында азаптаудың алдын алу және оған қарсы іс-қимыл жүйесі түбегейлі өзгерістерге ұшырап, барынша ашық әрі тиімді бола түсті.
Бұл міндетті жүзеге асыруда адам құқықтары жөніндегі Уәкіл және оның жанындағы ұлттық алдын алу тетігі (ҰАТ) ерекше рөл атқарады. ҰАТ қатысушылары арнайы қабылдағыштарға, қылмыстық-атқару жүйесі мекемелеріне және өзге де жабық ұйымдарға кенеттен тексеріс-барулар жүргізеді. Жабық үлгідегі мекемелерге 800-ге жуық бару жасалып, бұл өткен жылмен салыстырғанда азаптау мен қатыгездікке қатысты шағымдар санын 30%-ға қысқартуға мүмкіндік берді.
Азаптаудың алдын алудың маңызды элементі – құқық қорғау органдары қызметкерлерін құқықтық біліммен қамту және жеке адамның қадір-қасиетін құрметтеу мәдениетін қалыптастыру. Сонымен қатар, азаматтарды өздерінің құқықтары мен заңсыз әрекеттерден қорғау тетіктері туралы ақпараттандыру жұмыстары жүргізілуде. Осы міндеттер шеңберінде 1260 құқықтық оқу-ағарту іс-шарасы өткізілді.
Бұдан басқа, ұрып-соғудың кез келген түрі дереу тіркеліп, құқық қорғау органдарына, әсіресе прокуратураға жолдануы тиіс деген халықаралық стандарттарды (атап айтқанда Стамбул хаттамасын) енгізудің қажеттілігі атап өтіледі.
Азаптау мен қатыгездіктің алдын алу – бұл бұзушылықтарға ден қою ғана емес, сонымен қатар ар-намысты қорлайтын жаза түрлерін қолдану мүмкіндігін барынша азайтатын жағдайлар жасау.
Негізгі қадамдардың бірі заңнаманы жетілдіру болды. Қылмыстық кодекс осындай қылмыстар үшін жауапкершілікті күшейтіп, «азаптау» және «қатыгездік» ұғымдарын нақты бөліп көрсетті. Тергеудің объективтілігі мен тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін азаптау істерін енді тек прокуратура тергейді.
Сотқа дейінгі тергеу жүйесіндегі жаңа стандарттар, мысалы, жауап алулар мен сот отырыстарының міндетті бейнежазбалары ашықтық деңгейін едәуір арттырды және ықтимал теріс қылықтардың алдын алуға көмектесті.
Барлық қабылданған шаралар – жүйелі мониторинг, құқықтық ағарту, шағым берудің қауіпсіз арналарына қол жеткізу, ҰАТ тәуелсіздігі және кінәлілерді сөзсіз жазалау – мекемелердің жұмысын ұйымдастыру кезеңінде де теріс пайдалану мүмкіндігін жоятын кепілдіктер мен құқықтық мәдениеттің сенімді жүйесін қалыптастырады.
